Eftir Gunnar Jóhannesson:
Síðustu daga hafa frásagnir guðspjallanna af fæðingu Jesú verið lesnar í kirkjum vítt og breitt um landið.
Það er fátt þykir mér sem miðlar meiri eða dýpri helgi en jólaguðspjallið. Það talar til einhvers sem er svo mennskt og djúpt innra með okkur en er kannski ekki alltaf auðvelt að koma orðum að.
En það eru vitaskuld ekki allir sammála því.
Það kemur ekki á óvart, enda erum við jafn ólík og við erum mörg.
Við komum úr ólíkum áttum. Jólin tala til okkar með ólíkum hætti og hreyfa við okkur á misjafnan hátt.
Aðstæður okkar í lífinu eru ekki heldur þær sömu. Fyrir suma eru jólin góður og kærkomin gestur sem beðið hefur verið eftir. Fyrir aðra eru þau viðkvæm stund, tregablandin, jafnvel sársaukafull.
Jólin slá á alla mannlega strengi.
Gleði og sorg, hamingja og vonbrigði, eftirvænting og áhyggjur, völd og varnarleysi, ríkidæmi og fátækt, sigur og eftirgjöf, líf og dauða.
Allt eru þetta stef í jólaguðspjallinu sem tala til okkar með mismunandi hætti.
En jólin koma samt alltaf helg og hljóð, til okkar allra, hvers og eins, óháð því hvað okkur finnst um þau, óháð því hvernig stendur á hjá okkur og óháð því hvar við erum stödd í lífinu.
Og þegar allt kemur til alls er erindið alltaf það sama.
Von!
Jólin flytja okkur boðskap vonar. Ekkert eitt orð fangar veruleika og boðskap þeirra betur.
Jól boða ekki bara von fyrir allan heiminn, von um eitthvað annað og betra, þrátt fyrir öll þau vandamál og allar þær hættur sem blasa við í veröldinni í dag – og virðast vera allt að því óyfirstíganlegar – heldur einnig von fyrir mig, þrátt fyrir alla mína misbresti og vankanta.
Raunverulega von fyrir alla.
Af hverju?
Vegna þess að sá Guð sem er skapari alls alheimsins, orsök og uppspretta lífsins og tilverunnar, hefur stigið á sviðið. Hann er orðin hluti af sögunni sem er líf okkar allra.
Maður þarf virkilega að íhuga það og hugsa um það.
Ef veruleiki Guðs er ekki hluti af því hvernig við skynjum og túlkum reynslu okkur og upplifun af lífinu verða jólin lítið annað en kærkomin tilbreyting í besta falli.
En ef maður gerir sér raunverulega grein fyrir því hvað og hver Guð er þá byrjar maður að átta sig á því hversu stóra frétt og ótrúlegan boðskap jólin fela í sér.
Guð er með öðrum orðum ekki fjarlægur og afskiptalaus. Honum stendur ekki á sama um mig, um okkur, um líf okkar, og þann vanda sem er fólgin í því að vera manneskja.
Þvert á móti.
Guð skipar sér svo þétt við hlið okkar að hann gerist hreinlega einn af okkur – í barninu Jesú.
Og hann kemur ekki með valdi og látum, hvorki í mætti né dýrð, – eins og maður hefði kannski haldið – heldur í varnarleysi, hjálparleysi og umkomuleysi. Hann tekur sér stöðu með okkur í okkar veikustu og brothættustu aðstæðum, ef svo má segja.
Og með því leggur hann línuna og skapar forsendurnar, svo að við getum tekið okkur stöðu með honum.
Boðskapur jólanna segir okkur þannig að raunverulegur friður er mögulegur og innan seilingar, handan við hornið. Fæðing Jesú, þ.e. koma Guðs inn í þennan brotna heim, er leið Guðs til þess byggja hann upp að nýju, til þess að rétta okkur hönd sína og gera kærleika sinn til okkar áþreifanlegan og raunverulegan.
Friður við Guð, samfélag við Guð, líf með Guði!
Núna, hér og nú!
Það er veruleikinn á bak við jólin.
Og ef við finnum frið í Guði og líf með Guði, ef við leitumst við að laga líf okkar að þeim veruleika sem hann er, ef við leyfum kærleika hans, réttlæti hans, að hafa áhrif á okkur og móta okkur, þá getum við líka skapað frið og réttlæti okkar á milli, við annað fólk, við alla aðra.
Og eftir því sem fleiri uppgötva og taka á móti boðskap jólanna og kristinnar trúar, þeim mun betur mun okkur farnast í þessum heimi hvert með öðru.
Ég var spurður um daginn hvað gerðist í raun og veru í Betlehem.
Það er stóra spurningin!
Frásagnir guðspjallanna af fæðingu Jesú og öllu í kringum hana eru heillandi á svo margvíslegan hátt.
Sem kristinn maður efast ég ekki um að fæðingu Jesú bar að með þeim hætti sem guðspjöllin greina frá. Sjónarhornið breytist frá einu guðspjalli til annars og áhersluatriðin líka. En kjarninn í hinni sögulegu frásögn er í öllum höfuðdráttum býsna skýr, allt frá hinum yfirnáttúrulega getnaði, til ferðalagsins til Betlehem og fæðingarinnar sjálfrar í fjárhúsinu.
En ég vanmet það ekki að frásögn guðspjallanna er ekki eingöngu sagnfræði. Hún er ekki minna en það, en hún er líka stærri og meira en svo.
Allt sem kemur fyrir í jólaguðspjallinu bendir í sömu átt og áréttar það sama.
Hið nútímalega vestræna samfélag einkennist samt í vaxandi mæli af vantrú og efa, einstaklingshyggju og afstæðishyggju.
Hugsunarhátturinn sem mótar hinn nútímalega mann er sífellt að verða lokaðri fyrir því að eitthvað geti verið til umfram dautt efnið og hin blindu náttúruöfl.
Menningin og umhverfið þjálfar okkur snemma í að sjá ekkert handan þess, að trúa ekki á hið yfirnáttúrulega. Þeir þröskuldar sem þarf að yfirstíga í dag til þess að trúa á veruleika og boðskap jólanna eru raunverulegir og stórir.
Margir geta það ekki.
Og ég geri ekki lítið úr því á neinn hátt.
En það er samt hægt.
Sjálf María og Jósef eru dæmi um það. Þau voru bæði hugsi yfir því sem gerðist. Þau efuðust, þau hugsuðu, beittu skynsemi sinni og spurðu spurninga – rétt eins og við verðum að gera í dag.
Trú er ekki ónæm fyrir efa. Og efi er ekki óhollur í sjálfum sér.
En hitt er líka satt að vantrú er ekki ónæm fyrir efa.
Efi getur oft verið leit fólks að útgönguleið, smugum og afsökunum. En það er líka til efi sem opnar dyr, efi sem er opinn fyrir möguleikunum og reynslunni.
Hún sagði það vel litla stúlkan sem lék gistihúsaeigandann í helgileiknum.
Loksins var komið að henni að vera með. Og hún var svo spennt og svo stressuð að hún gleymdi alveg línunum sínum þegar María og Jósef, dauðþreytt og lúin, bönkuðu uppá og báðu um gistiplássið.
Já, já! sagði hún brosandi. Að sjálfsögðu er nóg pláss. Komdu bara inn fyrir. Þú ert meira en velkomin. Finndu þér rúm sem hentar.
Þegar allt kemur til alls krefja jólin okkur ekki um annað en þetta.
Opið og viljugt hjarta sem hefur pláss.
Jólin koma okkur í samband við eitthvað sem við höfum öll þörf fyrir. Þau opna á eitthvað sem öllu jafna fær ekki nógu mikið rými í hversdeginum.
Við horfum flest öll, meðvitað eða ómeðvitað, til einhvers sem er okkur æðra, einhvers sem veitir okkur raunverulega von og gefur lífi okkar og tilverunni raunverulegt gildi, merkingu og tilgang, einhvers sem teygir sig út fyrir dautt efnið og blind náttúruöflin.
Ég held að fæstir lifi lífinu staðfastlega í því ljósi að ekki sé meira fólgið í sögu lífsins en það sem hægt er að tjá í formúlum eðlisfræðinnar, efnafræðinnar og líffræðinnar.
Lífið er manninum almennt erfitt og áskoranirnar sem hann þarf að takast á við eru slíkar að við þurfum eitthvað mótvægi til þess að mæta þeim. Við þurfum öll slíkt athvarf og finnum okkur það þótt það sé með ólíkum hætti.
Á bak við túlkun okkur og skilning á lífinu er að finna svör okkar við hinum stóru spurningum sem tilvistin vekur og láta okkur ekki í friði, spurningar um uppruna, gildi, merkingu og tilgang tilverunnar.
Í jólunum, í vonarboðskap kristinnar trúar, mætast svörin við öllum þessum spurningum.
Og það svar er hann sjálfur, Guð sem vitjar okkar í litla barninu, Jesú frá Nasaret.
Höfundur er sóknarprestur í Hveragerði.