Ísfirski uppfinningamaðurinn Guðmundur Fertram Sigurjónsson, stofnandi og forstjóri Kerecis, hefur þróað leið til að græða sár með fiskroði og er fyrir vikið tilnefndur til Evrópsku nýsköpunarverðlaunin 2024 (European Inventor Award) í flokki stærri fyrirtækja og keppir þar á móti teymum frá Svíþjóð annars vegar og Þýskalandi og Ítalíu hins vegar. Tilkynnt verður um vinningshafa á verðlaunahátíð á Möltu 9. júlí. Athygli skal vakin á því að frá og með deginum í dag, hefur verið opnað fyrir atkvæðagreiðslu meðal almennings um vinsældaverðlaunin og munu vonandi sem flestir landsmenn taka þátt.
Áður hefur verið fjallað um Kerecis-ævintýrið hér á Viljanum, en í stuttu máli hafa Guðmundur Fertram og samstarfsfólk hans, sýnt fram á að fiskroð má nota til að græða illvíg sár, svo sem sár af völdum sykursýki, sem annars leiða oft til aflimunar.
Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) þjást yfir 60 milljónir manna í Evrópu af sykursýki. Sjúkdómurinn skerðir getu líkamans til að græða sár og mikið hefur skort á viðunandi læknisfræðileg úrræði. Uppfinning Guðmundar Fertram felst í því nota fiskroð til að hjálpa sárum að gróa hratt og vel, hvort sem það eru sár af völdum sykursýki, bruna eða skurðaaðgerða. Fiskroðið býður upp á marga kosti umfram aðrar sáragræðandi vörur á markaðnum og framleiðsla vörunnar er mjög sjálfbær og mikil verðmæti eru sköpuð úr aukaafurð fiskvinnslu sem annars væri ekki nýtt.
Þetta er í annað sinn sem íslenskt þróunarteymi er tilnefnt til Evrópsku nýsköpunarverðlaunanna en í fyrra voru Þorsteinn Loftsson og Einar Stefánsson, prófessorar emeritus við Háskóla Íslands og stofnendur Oculis, tilnefndir til verðlaunanna, skv. tilkynningu í morgun.
Fjögurra ára þolinmæðisvinna á rannsóknarstofunni
Vegna flókinnar byggingar húðarinnar og hversu flóknir sáragræðsluferlar eru, hefur meðhöndlun sára alltaf verið krefjandi verkefni. Hundruð þúsunda fólks um allan heim er með skerta virkni vegna sára sem ekki gróa. Dýrahúð hefur verið notuð til að búa til eins konar stoðgrind fyrir húðfrumur að skríða inn í og mynda nýja húð. Guðmundur Fertram og hans teymi hafa tekið þessa tækni á næsta stig með því að nota þorskroð sem felur í sér margvíslegan ávinning fram yfir hefðbundnar sáravörur sem unnar eru úr húð spendýra. Vegna þess að ýmsar veirur geta sýkt fleiri en eina tegund spendýra, þarf að meðhöndla sáravörur sem unnar eru úr spendýrum með sterkum efnum til að draga úr smithættu. Sú meðferð dregur úr virkni þessara efna. Vegna þess að ekki er hætta á að sjúkdómar berist frá fiskum til manna er hægt að halda vinnslu á fiskroðinu í lágmarki, sem þýðir að hægt er að varðveita þrívíða byggingu þess, fitur og ómegasýrur sem stuðla að sáragræðslu.
„Rétt eins og hjá mannfólkinu samanstendur roð fiska af húðþekju, húð og undirhúð. Þróunarlega séð er húð okkar því eins og fiskroð fyrir utan að fiskroðið hefur hreistur sem þróaðist í hár hjá manninum. Það tók okkur fjögur ár á rannsóknarstofunni að þróa aðferð til að fjarlægja frumur og erfðaefni úr roðinu til að koma í veg fyrir ónæmissvörun þegar það er sett á mannslíkamann, án þess að tapa efnafræðilegri virkni og byggingu roðsins og varðveita sáragræðslueiginleika þess,“ útskýrir Guðmundur Fertram.
Nýsköpun sem hófst í hafinu
Árið 2007 tók Guðmundur Fertram, sem býr að sérþekkingu í efnafræði og verkfræði, fyrstu skrefin í átt að því að raungera hugmynd sína um að nota fiskroð til að meðhöndla sár og vefjaskemmdir. Þetta leiddi til þess að Kerecis, sem stofnað var í kringum uppfinninguna, setti nýja vöru á markað árið 2013, sem er lýst í ritrýndri úttekt National Library of Medicine sem „hraðari meðferð við sáragræðslu, sem dregur úr verkjum og þörf á umbúðaskiptum, auk þess sem hún dregur úr kostnaði í tengslum við meðferð og veitir bættan árangur með tilliti til fagurfræðilegra þátta og virkni húðarinnar í samanburði við hefðbundin meðferðarúrræði„.
Þann 7. júlí 2023 tilkynnti Coloplast um kaup sín á Kerecis sem metið var á 1,3 milljarða evra. Þessi tímamótakaup gerðu Kerecis að fyrsta „einhyrningnum“ í íslensku viðskiptalífi, en það þýðir að frumkvöðlaverkefni sé metið á einn milljarð bandaríkjadala eða meira.
Evrópsku nýsköpunarverðlaunin verða afhent í beinu streymi frá Möltu 9. júlí næstkomandi. Þá mun Evrópska einkaleyfastofan einnig tilkynna um vinningshafa vinsældaverðlaunanna, sem valinn verður í gegnum almenna atkvæðagreiðslu á netinu.
Frekari upplýsingar um áhrif uppfinningarinnar, tækninnar og sögu uppfinningarmannanna er að finna hér.
Um Evrópsku nýsköpunarverðlaunin
Evrópsku nýsköpunarverðlaunin (European Inventor Award) eru ein virtustu verðlaunin á sviði nýsköpunar í Evrópu. Evrópska einkaleyfastofan (EPO) setti þau á fót árið 2006 með það að markmiði að heiðra einstaklinga og teymi sem hafa fundið lausnir við sumum af stærstu áskorunum okkar tíma. Óháð dómnefnd, sem samanstendur af aðilum sem áður hafa komist í úrslit verðlaunanna, velur þau sem komast í úrslit og verðlaunahafa. Formaður dómnefndar í ár er Wolfgang M. Heckl. Dómnefndin leggur mat á uppfinningarnar og áhrif þeirra með tilliti til tæknilegrar framþróunar, þróunar samfélags og sjálfbærni og hagsældar. Allir uppfinningamenn, sem tilnefndir eru, þurfa að hafa hlotið einkaleyfi í Evrópu fyrir uppfinningar sínar. Lestu meira hér um flokkana, verðlaunin, forsendur fyrir valinu. Streymt verður frá verðlaunaafhendingunni sem verður haldin þann 9. júlí 2024 á Möltu.
6.300 manns starfa hjá Evrópsku einkaleyfastofunni (EPO) og telst hún því ein stærsta stofnun Evrópu í almannaþjónustu. Höfuðstöðvarnar eru í München en einnig eru skrifstofur í Berlín, Brussel, Haag og Vín. EPO var stofnuð með það að markmiði að styrkja samstarf á sviði einkaleyfa í Evrópu. Í gegnum miðstýrt einkaleyfaferli EPO geta uppfinningamenn fengið einkaleyfavernd í allt að 45 löndum sem nær yfir markað með um 700 milljónir manna. Evrópska einkaleyfastofan er leiðandi á heimsvísu á sviði upplýsinga um einkaleyfi og leit að einkaleyfum. Ísland gerðist aðili að EPO árið 2004 og Hugverkastofan er samstarfsaðili stofnunarinnar hér á landi.
