Margir hafa eflaust horft á Borgarafund Kastljóss Ríkissjónvarpsins (RÚV) um loftslagsmál í gærkvöldi. Sú sem þetta skrifar var ein af þeim sem boðið var að vera þar í pallborði, sem önnur af tveimur einstaklingum úr hópi efasemdarmanna um að loftslagsbreytingar séu af mannavöldum. Ég átti nú svo sem ekki von á að þetta yrði sanngjörn eða hlutlaus samkoma, þar sem þeir sem trúa á loftslagsvandann voru aftur á móti tólf talsins – og RÚV er þekkt fyrir eitthvað annað en að fjalla hlutlaust eða af rósemi um þessi mál. En ég lét mig þó hafa það og ákvað að mæta til opinberrar aftöku, með hrútskýringum og kennivaldshroka í beinni útsendingu á ríkisfjölmiðlinum.
Þar sem að bæði þáttastjórnendur, þau Jóhanna Vigdís Hjaltadóttir og Einar Þorsteinsson létu það óátalið að ég og hinn efasemdarmaðurinn, Magnús Jónsson, veðurfræðingur og f.v. veðurstofustjóri, værum endurtekið uppnefnd „afneitunarsinnar“ í þættinum, ætla ég að kalla þá sem trúa á loftslagsvána „hina heittrúuðu“ framvegis.
Eitt af því sem ég tók eftir var að flestir hinna heittrúuðu var fólk sem hefur beinlínis hagsmuni af því að vera staðföst og boða trúna á loftslagsvána, en í því samhengi ætla ég að telja upp hverjir það voru.
Hinn hlutlausi panell borgara á borgarafundinum
Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfisráðherra, með stóra drauma um skattpíningar, boð og bönn í þágu umhverfismála. Dagur B. Eggertsson, borgarstjóri, sem þarf að koma borgarbúum í strætó og selja þeim hugmyndina um borgarlínu. Andri Snær Magnason, rithöfundur, sem verður að selja bók um loftslagsvána fyrir jólin. Sævar Helgi Bragason, jarðfræðingur, sem fékk sæti í loftslagsráði stjórnvalda. Halldór Björnsson, sem var titlaður loftslagsfræðingur og hefur atvinnu af því, en er raunverulega jarðeðlisfræðingur. Elín Björk Jónasdóttir, veðurfræðingur – sem vinnur m.a. við loftslagsrannsóknir. Berglind Rán Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri Orku náttúrunnar. Jakob Björgvin Jakobsson, bæjarstjóri í Stykkishólmi, sem gengið hefur hart fram í umhverfismálum í sveitarfélaginu og Eggert Benedikt Guðmundsson, formaður loftslagsráðs stjórnvalda.
Aðrir voru efasemdamennirnir tveir, auk Gunnhildar Fríðu Hallgrímsdóttur, nema og aðgerðasinna í loftslagsmálum, dr. Guðni Elísson, bókmenntafræðiprófessor og Þóra Margrét Þorgeirsdóttir, titluð sem „sorpbloggari“.
Það var ekki laust við að ég upplifði mig eins og ég væri stödd í sjónvarpssal á trúarlegri sjónvarpsstöð á borð við Omega, sitjandi á meðal loftslagskvíðinna barna í áhorfendahópnum, áður en það kom að mér að tala, og eftir á. Meðal annars vegna þess hvernig bæði vísindamenn og þáttastjórnendur töluðu um hina ósönnuðu tilgátu vísindanna um hlýnun loftslagsins af mannavöldum sem staðreyndir. Slíkur var trúarhiti þáttastjórnenda, vísindamanna og vel upplýsta fólksins í panelnum.
Brot af því besta úr þættinum:
John Kerry, f.v. forsetaframbjóðandi í Bandaríkjunum, sendi skilaboð á fundinn – þar sem hann krafðist þess að loftslagsmálin yrðu kosningamál á Íslandi. Er fólki alvara með þessum afskiptum af innanríkismálum í Kastljósþætti hins „hlutlausa“ ríkisfjölmiðils?
Andri Snær talaði um að svefnleysi yfir mögulegum vám skili árangri. Hann bar ótta fólks við kolefniseldsneyti, sem þó má þakka fyrir velmegun og uppbyggingu í heiminum, saman við óttann við kjarnorkustyrjaldir og gjöreyðingarvopn.
Þóra Margrét, talaði um að fólk þurfi að „forrita sig upp á nýtt“ og sagði að líf okkar eigi ekki að vera neitt umfram grunnþarfirnar – það sé heillandi heimssýn.
Jakob Björgvin segir að sveitarfélagið Stykkishólmur fylgist með flokkun sorps hjá íbúunum, og hafi farið á hvert einasta heimili þar til að ræða við íbúana um það. Svona svipað og Maó formaður lét kanna hjá fólki í Kína hvort það væri nógu hreint heima hjá þeim.
Einar þáttastjórnandi spyr mig hvort ég „semji“ fréttir.
Önnur skoðun á ekki að fá að heyrast eða sjást
Gunnhildur Fríða fullyrti að hún sé af „upplýstustu kynslóð sem uppi hefur verið“ vegna þess að hún hafi „séð skóga brenna í Amazon“, hitamet og „rauða fána“. Hún kvað Ísland sé að losa „gríðarlegt magn af koldíoxíði“ og hafði uppi dramatískar ásakanir, kröfur og fullyrðingar um aðgerðaleysi stjórnvalda. Ekki er þó hægt að álykta að hún hafi heima setið, í þágu loftslagsvandans, miðað við fjölda mynda sem hún hefur sett á netið af sjálfri sér á ferðalögum sínum víða um heim.
Hún hefur að sögn, samúð með fátæku fólki, og mögulegum áhrifum loftslagsbreytinga á þau. Fátækir í heiminum þurfa að brenna eldivið, kolum, gasi eða olíu til að geta hitað húsin sín og eldað mat, og framleitt rafmagn. Milljarður manna í heiminum er enn án rafmagns, og skattar, gjöld og aðrar takmarkanir vegna kolefnislosunar munu því bitna harðast á þeim sem hafa minnst. En hún virtist ekki hafa neinar áhyggjur af því – en því meiri áhyggjur af því að fólk sem er henni ósammála skyldi fá að tjá sig í þættinum.
Eggert Benedikt, forstöðumaður loftslagsráðs, ræddi mikla áherslu á samgöngur, þrátt fyrir að kolefnislosun vegna bílasamgangna sé aðeins 6% af heildarkolefnislosun Íslands.
Loftslagsiðnaðurinn gangi fyrir loftinu en ekki peningum
Elín Björk hélt því fram að vísindamenn hafi engra hagsmuna að gæta í loftslagsrannsóknum, þó að háskólar og vísindamenn séu háðir styrkjum pólitískra ríkisstjórna og alþjóðastofnana. Hún talar um rýni vísindamanna á vísindagreinum (e. peer review), án þess að taka með í reikninginn að vísindamenn rýna oft fyrir vini sína og kunningja, sem veita þeim rýni á móti, svokölluð vinarýni (e. pal review). Vinarýni er vaxandi vandamál í vísindaheiminum sem hefur valdið hrakandi gæðum birtra vísindaniðurstaðna. Vildi svo að „gripið yrði til aðgerða“, á grundvelli vísindalega ósannaðrar tilgátu um hlýnun jarðarinnar af mannavöldum.
Sævar Helgi sagði t.a.m. að það sé „mýta“ að það séu hagsmunir í loftslagsvísindunum, þrátt fyrir að hafa sjálfur fengið starf og peninga til að gera áróðursþættina „Hvað höfum við gert?“ á kostnað skattgreiðenda. Auk þess starfar hann nú sem barnafréttamaður í KrakkaRÚV, við að koma inn loftslagskvíða og ranghugmyndum hjá börnum, byggðum á hinni fyrrnefndu ósönnuðu tilgátu. Að lokum fékk hann sæti í loftslagsráði stjórnvalda. Hann sagði einnig að „peningarnir séu í olíujarðfræði“, og lét sem að óteljandi milljarðar dollarar loftslagsiðnaðarins, teknir af neytendum og skattgreiðendum, séu ímyndun ein.
Hann sagði jafnframt „heimskulegt“ að fólk vilji ekki kalla koldíoxíð „gróðurhúsalofttegund“ – þó það sé gildishlaðið orð – og tekur ekki mark á öðrum en sjálfum sér varðandi það hvort ósannaðar tilgátur vísindanna um loftslagsvá, geti verið til umræðu á þeim grundvelli að þær séu aðeins ósannaðar tilgátur. Enda hentar sú umræða illa trúarlegum málstað hans.
Boðið að endurmennta mig og taka trúna
Halldór hélt því fram að við „missum kóralrifin“ ef það hlýnar á jörðinni. Kóralrifin eru neðansjávar, og lofthiti hefur ekki hröð eða mikil áhrif á sjávarhita – ekki frekar en þegar maður reynir að hita upp innisundlaug með því að skrúfa upp í ofninum. Jafnframt lifa kóralrif góðu lífi í heitum sjó, t.a.m. við Thailand. Nánar er hægt að lesa um ástand kóralrifja hjá heimsþekktum vísindamanni sem sérhæfir sig í þeim, Dr. Peter Ridd, en dauði þeirra hefur verið stórlega ýktur.
Eftir að slökkt var á myndavélinni bauð hann mér að koma í endurmenntunarkúrs sem hann kennir um loftslagsmálin uppi í Háskóla Íslands – og loftslagsbloggarinn Sveinn Atli Gunnarsson, sem hafði setið á áhorfendabekk, óð með þjösnaskap upp að mér til að koma í veg fyrir að fólk ætti við mig orðastað.
Dr. Guðni kenndi „nýfrjálshyggjumönnum“ um að „ekkert hafi verið gert“ í 30 ár, þrátt fyrir að stórkostleg þróun hafi átt sér stað á frjálsum markaði og hjá hinu opinbera, í þá átt að draga úr mengun og jarðefnaeldsneytisnotkun, og krafðist endurtekið „aðgerða stjórnvalda.“
Margir hafa spurt mig að því hvað bókmenntafræðiprófessor hafi viljað upp á dekk í tveimur panelum þáttarins, en ég tel mig hafa komið auga á það hversvegna hann var líklega mikilvægastur af öllum sem þarna voru.
Dr. Guðni fullyrti nefnilega að „samfélagið okkar gangi út á að bera traust til sérfræðinga“.
