Þær aðstæður eru nú að skapast að góð og gild rök standa til þess að setja spurninguna um fulla aðild að Evrópusambandinu aftur á dagskrá. Umræður um þriðja orkupakkann hafa opnað dyrnar fyrir þetta mál upp á gátt.
Þetta er mat Þorsteins Pálssonar, fv. forsætisráðherra og formanns Sjálfstæðisflokksins. Hann ritar reglulega pistla um stjórnmálaástandið á vef Hringbrautar og fjallar í nýjasta pistli sínum um tækifæri fyrir stuðningsmenn aðildar Íslands að Evrópusambandinu sem felast í umræðunni um þriðja orkupakkann.
„Ritstjórar Morgunblaðsins hafa verið ódeigir í baráttunni gegn þriðja orkupakkanum. Fyrir vikið er Sjálfstæðisflokkurinn klofinn í tvær fylkingar. En rætur þessarar andstöðu virðast ekki síst liggja í því að ritstjórarnir sjá betur en margir aðrir að samtímis og menn samþykkja prinsippin í þessu máli eru þeir í raun að viðurkenna þau prinsipp sem full aðild að Evrópusambandinu er reist á.“ segir Þorsteinn.
Sömu prinsipprökin
„Þetta þýðir að um leið og menn draga fram rökin fyrir aðild Íslands að innri markaði Evrópusambandsins og innleiðingu orkureglna hans veikjast prinsipp rökin gegn fullri aðild verulega. Álitamál varðandi fulla aðild velta þá meir á tæknilegum álitaefnum. Nefna má í því sambandi að á grundvelli reglunnar um hlutfallslegan stöðugleika fá engin erlend fiskiskip veiðirétt á íslensku hafsvæði með fullri aðild þótt öðru sé stundum haldið fram.
Í þessu ljósi er afstaða ritstjóra Morgunblaðsins skiljanleg. Andstaða þeirra við fulla aðild er einlæg og þeir vilja þar af leiðandi ekki styðja neitt það mál sem opnað getur á hana. En þingflokkur sjálfstæðismanna ákvað í vor að hafa þessi ráð að engu eftir tveggja áratuga algjöra þögn um mikilvægi innri markaðar Evrópusambandsins fyrir Ísland.
Þar af leiðir að umræðan um fulla aðild er nú miklu opnari en áður var. Mikilvægt er að Evrópusinnar hagnýti sér þessa opnun,“ segir Þorsteinn, sem fylgir nú Viðreisn að málum, svo sem kunnugt er.
Hann bendir á að engin stór ákvörðun hafi verið tekin um þátttöku Íslands í fjölþjóðasamvinnu eftir að kalda stríðinu lauk eða í þrjá áratugi, nema um Schengen. Heimsmyndin sé aftur á móti gjörbreytt og því löngu kominn tími á að endurmeta hvernig við tryggjum best efnahagslega hagsmuni og pólitískt skjól í fjölþjóðasamvinnu.
„Ísland hefur alltaf kappkostað að taka þátt í fjölþjóðlegu gjaldmiðlasamstarfi þegar þess hefur verið kostur. Þannig kváðu fullveldislögin á um aðild að Norræna myntbandalaginu, sem reyndar leystist upp skömmu síðar. En víst er að Norræna myntbandalagið átti snaran þátt í atvinnubyltingunni sem varð á fyrsta áratug síðustu aldar.
Árangur Viðreisnarstjórnarinnar á sjöunda áratugnum byggðist meðal annars á aðild Íslands að Bretton Woods gjaldmiðlasamstarfinu. En því miður fyrir Ísland og fleiri lönd brutu Bandaríkin það upp í byrjun fyrstu olíukreppunnar.
Hamra járnið meðan það er heitt
Þörfin fyrir gjaldmiðilssamstarf er nú brýnni en oft áður. Sá smái gjaldmiðill, sem við notum, hefur leitt til þess að engri ríkisstjórn hefur tekist að tryggja nægjanlegan stöðugleika í hagkerfinu. Hann er líka undirrót vaxandi eigna misskiptingar þar sem sumir geta hlaupið inn og út úr krónhagkerfinu en aðrir ekki. Launafólk og minni fyrirtæki standa verr að vígi en ella fyrir þær sakir. Gjaldmiðilssamstarf snýst því einnig um félagslegt réttlæti.
Þessi grundvallaratriði þarf nú að skerpa í þeirri umræðu sem fyrir höndum er,“ segir Þorsteinn ennfremur.
Og lokaorð hans eru þessi:
„Þegar þriðji orkupakkinn verður samþykktur á Alþingi má fastlega reikna með að allt kapp verði lagt á að sættir takist á ný milli þingflokks sjálfstæðismanna og Morgunblaðsins. Hætta er á að frjálslyndari armur flokksins, sem hefur blómstrað að undanförnu með varaformann og ritara flokksins í fremstu víglínu, verði knúinn til þess að draga í land í þeim tilgangi. Það á einnig við um utanríkisráðherrann sem staðið hefur sig einstaklega vel í umræðunni.
Þetta hugsanlega sáttaferli innan stærsta flokks landsins knýr líka á um að hamra járnið meðan það er heitt.
Aðildarviðræður verða ekki teknar upp aftur nema að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu. Hana þarf að undirbúa vel með málefnalegum rökum og í góðum tíma.“
