Ríkið og sex sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu Garðabær, Hafnarfjörður, Kópavogur, Mosfellsbær, Reykjavík og Seltjarnarnes hafa undirritað tímamótasamkomulag um metnaðarfulla uppbyggingu á samgönguinnviðum og almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu til fimmtán ára.
Samkomulaginu er ýmist fagnað, eða það gagnrýnt harðelag og bent á að Alþingi hafi ekki samþykkt fjárútlátin og eftir eigi að ræða þau í viðkomandi sveitarfélögun, en Viljinn tekur hér saman helstu þætti þess.
Samkomulagið felur í sér sameiginlega framtíðarsýn og heildarhugsun fyrir skipulagssvæðið. Markmiðið er að auka öryggi, bæta samgöngur fyrir alla ferðamáta og minnka tafir, stórefla almenningssamgöngur og draga úr mengun af völdum svifryks og losun gróðurhúsa-lofttegunda til að standa við loftslagsmarkmið stjórnvalda og sveitarfélaga.
Markmið samkomulagsins eru fjórþætt:
- Tryggja greiðari samgöngur, minnka tafir og styðja við fjölbreyttari ferðamáta.
- Byggja upp sjálfbært kolefnishlutlaust borgarsamfélag með bættum almenningssamgöngum, orkuskiptum og breyttum ferðavenjum.
- Sérstök áhersla á umferðaröryggi og að draga stórlega úr slysum á fólki.
- Rík áhersla á að tryggja samvinnu og sameiginlega sýn á verkefnið.
Fjárfesting upp á 120 milljarða króna
Aðilar að samkomulaginu segja að það feli í sér einar umfangsmestu samgönguframkvæmdir sögunnar hér á landi til að flýta úrbótum á höfuðborgarsvæðinu, sem að óbreyttum framkvæmdahraða tækju allt að 50 ár. Þess í stað verði þetta allt gert á fimmtán árum. Mengun vegna svifryks og losun gróðurhúsalofttegunda hafi stóraukist. Verði ekkert að gert, muni bílaumferð aukast um að minnsta kosti 40% á næstu 15 árum. Til að mæta þessu sé nauðsynlegt að flýta samgönguframkvæmdum.
„Heildarfjármögnun samgönguframkvæmda á svæðinu á tímabilinu er 120 milljarðar. Ríkið mun leggja fram 45 milljarða og sveitarfélög 15 milljarða. Gert er ráð fyrir að sérstök fjármögnun standi straum af 60 milljörðum kr. Hún verður tryggð við endurskoðun gjalda af ökutækjum og umferð í tengslum við orkuskipti eða með beinum framlögum við sölu á eignum ríkisins.
Á tímabilinu verða 52,2 milljarðar lagðir í stofnvegi, 49,6 milljarðar í innviði Borgarlínu og almenningssamgöngur, 8,2 milljarðar í göngu- og hjólastíga, göngubrýr og undirgöng og 7,2 milljarðar í bætta umferðarstýringu og sértækar öryggisaðgerðir. Þá verður þegar í stað ráðist í að innleiða stafræna umferðarstýringu á höfuðborgarsvæðinu.
Við útfærslu framkvæmda verður sérstaklega hugað að greiðri tengingu aðliggjandi stofnbrauta svo sem Sundabrautar inn á stofnbrautir höfuðborgarsvæðisins.
Félag í eigu ríkis og sveitarfélaga verður stofnað um framkvæmdirnar og fjármögnun þeirra. Ríkið skuldbindur sig til að leggja uppbyggingarland að Keldum inn í félagið og mun ábati af þróun þess renna til uppbyggingar samgönguinnviða á höfuðborgarsvæðinu.“ sagði í glærukynningu vegna átaksins í gær.
Sérstök fjármögnun
Vegakerfið á Íslandi hefur verið hingað til verið fjármagnað með bensín- og olíugjöldum. Hlutfall vistvænna ökutækja eykst hratt og segja spár að strax árið 2025 hafi tekjur af bensín- og olíugjöldum lækkað verulega.
„Endurskoðun stendur nú yfir á tekjustofnum ríkisins vegna ökutækja og eldsneytis vegna orkuskipta. Hluti þeirrar vinnu verður að breyta gjaldtöku með þeim hætti að í ríkari mæli verði treyst á gjöld af umferð í stað bensín- og olíugjalda. Í samkomulaginu er gert ráð fyrir að félagið, sem stofnað verður um framkvæmdirnar, geti innheimt svonefnd flýti- og umferðargjöld sem yrðu liður í breyttri gjaldtöku ríkisins. Önnur fjármögnun félagsins gæti verið í formi sérstakra ríkisframlaga eða hlutdeild í öðrum tekjustofnum tengdum samgöngum.
Áform eru um að taka upp sértæka gjaldtöku víðar á landinu til að fjármagna stærri samgönguframkvæmdir og rekstur jarðganga. Dæmi um þetta eru tvöföldun Hvalfjarðarganga, Sundabraut, brú yfir Ölfusá, brú yfir Hornafjarðarfljót, nýr vegur yfir Öxi ásamt láglendisvegi um Mýrdal og jarðgöng í gegnum Reynisfjall,“ segir þar ennfremur.
Helstu framkvæmdir samkvæmt samkomulaginu
Framkvæmdir Upphaf Lok
Vesturlandsvegur: Skarhólabraut – Hafravatnsvegur 2019 2020
Reykjanesbraut: Kaldárselsvegur – Krísuvíkurvegur 2019 2020
Suðurlandsvegur: Bæjarháls – Vesturlandsvegur 2021 2021
Reykjanesbraut: Gatnamót við Bústaðaveg 2021 2021
Arnarnesvegur: Rjúpnavegur – Breiðholtsbraut 2021 2021
Sæbrautarstokkur: Vesturlandsvegur – Holtavegur 2021 2022
Borgarlína: Ártún – Hlemmur 2021 2023
Borgarlína: Hamraborg – Hlemmur 2021 2023
Miklabrautarstokkur: Snorrabraut – Rauðarárstígur 2022 2023
Borgarlína: Hamraborg – Lindir 2023 2024
Borgarlína: Mjódd – BSÍ 2024 2026
Miklabrautarstokkur: Rauðarárstígur – Kringlumýrarbraut 2024 2026
Reykjanesbraut: Álftanesvegur – Lækjargata 2024 2028
Suðurlandsvegur: Norðlingavað – Bæjarháls 2027 2027
Borgarlína: Kringlan – Fjörður 2027 2030
Hafnarfjarðarvegur: Stokkur í Garðabæ 2028 2030
Borgarlína: Ártún – Spöng 2029 2031
Borgarlína: Ártún – Mosfellsbær 2031 2033
