Bjarni Benediktsson sæmdur stórkrossi hinnar íslensku fálkaorðu

Bjarni Benediktsson utanríkisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins var sæmdur stórkrossi hinnar íslensku fálkaorðu þann 22. desember sl., eða aðeins tveimur dögum fyrir jól.

Fjölmiðlum var ekki tilkynnt um athöfnina, en Viljinn spurði skrifstofu forseta Íslands nýlega um orðuhafa utan hefðbundinna orðuveitingadaga (sem eru 1. janúar og 17. júní hvert ár) og nokkru síðar kom í ljós að nafn Bjarna Benediktssonar er komið meðal handhafa stórkrossins.

Orðustig íslensku fálkaorðunnar eru fimm talsins. Fyrsta stig orðunnar er riddarakrossinn og flestir orðuþegar eru sæmdir honum. Annað stigið er stórriddarakross, síðan stórriddarakross með stjörnu og loks stórkross. Æðsta stig orðunnar er keðja ásamt stórkrossstjörnu en hana bera einungis þjóðhöfðingjar.

Á lista forsetaembættisins yfir orðuhafa, sem hefur nú verið uppfærður eftir fyrirspurnir Viljans, má nú sjá nafn Bjarna Benediktssonar yfir orðuhafa ársins 2023. Skráð er að hann hafi fengið þessa viðurkenningu fyrir embættisstörf, en Bjarni hefur verið forsætisráðherra (og þar með einn af handhöfum forsetavalds), fjármála- og efnahagsráðherra og nú síðast utanríkisráðherra í ríkisstjórnum Íslands.

Hefð er fyrir því að forsætisráðherrar séu sæmdir stórkrossinum, en ekki hafa þó allir forsætisráðherrar landsins í gegnum tíðina fengið eða þegið þessa heiðursviðurkenningu. Samkvæmt upplýsingum Viljans eru þessir fyrrverandi forsætisráðherrar nú handhafar stórkrossins: Þorsteinn Pálsson, Geir H. Haarde, Davíð Oddsson, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson og Sigurður Ingi Jóhannsson.

Stjarna stórkrossriddara fálkaorðunnar ásamt rósettu.

Fálkaorðan er æðsta heiðursmerkið sem íslenska ríkið veitir mönnum, segir á vef forsetaembættisins.

„Stofnað var til orðunnar árið 1921. Fálkinn vísar til þess að fálkar voru taldir glæsileg gjöf til tignarmanna á fyrri öldum og voru lengi útflutningsvara frá Íslandi auk þess sem fálki var uppistaðan í skjaldarmerki Íslands á árunum 1903-1919.

Þegar Kristján konungur X. og Alexandrine drottning heimsóttu Ísland sumarið 1921 var gefið út konungsbréf um stofnun hinnar íslensku fálkaorðu, undirritað í Reykjavík 3. júlí 1921. Á orðunni er mynd af fálka en í konungsbréfinu segir m.a. svo: „Oss hefur þótt rétt, til þess að geta veitt þeim mönnum og konum, innlendum og útlendum, sem skarað hafa fram úr öðrum í því að efla heiður og hag fósturjarðarinnar að einhverju leyti, opinbera viðurkenningu, að stofna íslenska orðu, sem Vér viljum að sé nefnd „Íslenski fálkinn“.“ Konungur Íslands var fyrsti stórmeistari fálkaorðunnar.

Hina upprunalegu orðu teiknaði Hans Christian Tegner, prófessor við Listaháskólann í Kaupmannahöfn, í samvinnu við Jón Hjaltalín Sveinbjörnsson konungsritara og Poul Bredo Grandjean skjaldarmerkjafræðing. Frumteikningar þeirra eru í vörslu forsetaembættisins.

Við hernám Danmerkur hinn 9. apríl 1940 varð hlé á orðuveitingum um nokkurt skeið. Þann 17. janúar 1942 gaf ríkisstjóri Íslands út bréf um að ríkisstjóri færi með orðuveitingavaldið og að forsætisráðherra bæri að skipa mann í orðunefnd í stað orðuritara sem var jafnframt konungsritari. Fyrstu orðuveitingar samkvæmt þessum nýju reglum fóru fram þennan sama dag.

Kristján konungur X. veitti eina fálkaorðu eftir samþykkt þessarar ályktunar og var það 1. desember 1943 er hann sæmdi Jón Hj. Sveinbjörnsson stórkrossi, „sem þann dag hafði verið ritari hans hátignar í 25 ár“. Konungur veitti heiðursmerkið með þeirri athugasemd að ekki hefði náðst til orðunefndar.

Gefið var út forsetabréf í Ríkisráði 11. júlí 1944 á Þingvöllum. Þáverandi forsætisráðherra, dr. Björn Þórðarson, lagði til ýmsar breytingar en konungskórónan var numin brott sem og nafn konungs sem stofnanda. Einkunnarorðum var breytt úr „Aldrei að víkja“ í „Eigi víkja“ og 17. júní 1944 kom í stað nafns stofnanda. Með stofnun lýðveldisins árið 1944 varð forseti Íslands stórmeistari fálkaorðunnar,“ segir þar ennfremur.