Alþingi kemur saman í dag eftir jólaleyfi. Óhætt er að segja að Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins og fv. forsætisráðherra, varpi sprengju inn í stjórnmálin með langri grein í Morgunblaðinu í dag, þar sem hann beinir spjótum sínum að forseta Alþingis, Steingrími J. Sigfússyni, sem hefur lýst því yfir að hann ætli að láta skipa nýja forsætisnefnd sem hafi það eina hlutverk að vísa máli þingmannanna sem sátu á Klausturbar formlega til Siðanefndar Alþingis.
Þingfróðir menn segjast vart muna eftir annarri eins breiðsíðu formanns stjórnmálaflokks á Alþingis gegn sitjandi þingforseta.
Hér skulu dregnir út helstu punktarnir úr grein Sigmundar Davíðs, allt bein tilvitnun úr grein hans:
- Forseti Alþingis reynir nú að efna til pólitískra réttarhalda í annað sinn. Í fyrra skiptið studdist hann við gildandi lög. Þá lýsti hann því með leikrænum tilburðum að eins sorglegt og það væri krefðist nauðsyn þess að hinn fallni forsætisráðherra yrði ákærður.
- Nú telur hins vegar þingforsetinn að gildandi lög dugi ekki til. Skömmu fyrir jól sendi hann því frá sér fordæmalausa yfirlýsingu um að hann ætlaði að láta breyta lögum og beita svo hinum nýju lögum sínum afturvirkt til að ná fyrir fram ákveðinni niðurstöðu.
- Áformin kynnti þingforsetinn um leið og hann lýsti yfir eigin vanhæfi til að fjalla um málið sem um ræddi. … Í umfjöllun sinni um málið hafði þingforsetinn gert sig vanhæfan og með viðbrögðum sínum dregið með sér aðra nefndarmenn forsætisnefndar.
- Í tilkynningu þingforsetans kom fram að hann myndi láta breyta lögum á þann hátt að staðfest vanhæfi hans sjálfs og varaforseta Alþingis yrði afnumið með afturvirkri lagasetningu. Þannig gæti þingforsetinn áfram leitt mál sem hann hafði neyðst til að lýsa sig vanhæfan til að afgreiða og skilað þeirri niðurstöðu sem hann vildi. Með öðrum orðum, lærdómurinn af landsdómsmálinu var sá að nú þyrfti hann að gera sjálfan sig að dómara.
- Markmið þingforsetans var að koma málinu til svo kallaðrar siðanefndar til að geta að því búnu fellt dóm sinn. Siðanefndin er undirnefnd forsætisnefndar Alþingis og henni aðeins til ráðgjafar.
- Þingforsetinn hefur þegar verið upplýstur um að þar sem forsætisnefndin sé vanhæf sé siðanefndin það einnig. Markmiðið var því að vanhæf nefnd gæti beðið vanhæfa undirnefnd sína um álit.
- Einnig hefur forsetinn verið minntur á að málið varði alls ekki siðanefndina. Í reglunum sem starf hennar byggist á kemur enda skýrt fram að gildissvið þeirra nái einungis til þess sem þingmenn gera sem hluta af opinberum skyldum sínum. Enginn skynsamur maður gæti haldi því fram að einkasamtal yfir öldrykkju væri hluti af opinberum skyldum þingmanna.
- Það mætti eins vísa málinu til EFTA-nefndarinnar eða til Vestnorræna ráðsins. Þar hafa menn að minnsta kosti staðgóða þekkingu á öldrykkju þingmanna eins og forseta Alþingis er kunnugt.
- Ljóst er að siðanefnd Alþingis hefur ekki dómsvald á sama hátt og landsdómur eða hæstiréttur. Hver gæti niðurstaða siðanefndarinnar orðið ef hún ákvæði að líta fram hjá hlutverki sínu? E.t.v. sú að það hefði verið ósiðlegt að nota dónaleg orð í einkasamtali. En það vita allir fyrir. Ekki hvað síst þeir sem það gerðu, eins og þeir hafa viðurkennt afdráttarlaust og beðist fyrirgefningar á af einlægni. Fyrir atvikið hafa þeir enda liðið sálarkvalir og þegar þolað grimmilegri refsingu en nokkur dómstóll myndi telja viðeigandi.
- Almenningur er fullfær um að meta hvað er siðlegt og hvað ekki og þarf ekki pólitíska sérfræðinga til að segja sér það. Afstaða slíkrar nefndar, sem skipuð væri á pólitískum forsendum hefði því ekkert gildi og skipti engu máli.
- Ef afstaða siðanefndar skiptir ekki máli, því þá að andmæla málsmeðferðinni? Svarið er vonandi augljóst. Alþingi getur ekki leyft sér að misnota lög í pólitískum tilgangi. Það getur ekki sætt sig við að forsetinn láti þingið fara gegn lögum og rétti í þágu eigin hégóma og skapsmuna.
- Eflaust er til fólk sem telur að Alþingi Íslendinga sé fyrst og fremst pólitískur vígvöllur þar sem allt sé leyfilegt. Slík viðhorf eru hættuleg lýðræðinu og mega aldrei ráða för. Hlutverk Alþingis er að setja lög sem öllum landsmönnum er ætlað að hlíta. Hvernig er hægt að ætlast til þess að almenningur og dómstólar beri virðingu fyrir lögunum ef þeir sem setja lögin líta hiklaust fram hjá þeim til að ná pólitískum markmiðum eða svala hefndarþorsta. Það er því ekki hægt að sætta sig við að þingið sjálft sýni lögum, rétti, sanngirni og heiðarleika fullkomna vanvirðingu.
- Þetta er sérstaklega mikilvægt í ljósi þess sem gerðist eftir að fyrri áform þingforsetans um afturvirka lagasetningu, til að afnema eigið vanhæfi, runnu út í sandinn.
- Í jólaleyfi þingsins hefur einhver hugrakkur maður útskýrt fyrir þingforsetanum að áform hans séu óraunhæf, ólögmæt og ólýðræðisleg eða að minnsta kosti eitthvað af þessu þrennu. Þingforsetinn hóf því nýja árið á nýrri fordæmalausri yfirlýsingu. Hann hygðist láta kjósa nokkurs konar auka forsætisnefnd sem hefði það eina hlutverk að afgreiða eitt tiltekið mál. Um leið lét hann þess getið hver niðurstaðan ætti að verða.
- Komið hefur fram að þingforsetinn hafi látið starfsmenn Alþingis rannsaka þingmennina 63 til að komast að því hverjir þeirra kunni að teljast hæfir til að leiða málið til lykta á þann hátt sem hann mælti fyrir um. Enn er margt á huldu um hvernig slíkt getur gerst en kannað var hvað þingmenn hefðu sagt í fjölmiðlum og hvað þeir hefðu aðhafst á samfélagsmiðlum. Markmiðið var að finna þingmenn sem gætu tekið að sér að framkvæma það sem hinn vanhæfi þingforseti tilkynnti opinberlega að þeir ættu að gera. – Finna það sem Ameríkumenn kalla „patsy“.
- Það hlýtur að vekja áhyggjur að forseti Alþingis beiti starfsmönnum á þennan hátt enda er það hlutverk þeirra að gæta jafnræðis gagnvart öllum þingmönnum (og það hafa starfsmenn almennt gert einstaklega vel). Niðurstaðan var sú að 3-6 þingmenn kæmu til greina og forsetinn hófst handa við að reyna að skikka þá í hlutverkið. Að minnsta kosti einn þeirra sagðist strax ekki ætla að láta leiða sig út í ógöngur forsetans og þá voru eftir tveir (eða fimm).
- Þetta stangast á við lög um þingsköp á svo víðtækan hátt að hægt væri að skrifa heila grein bara um það. Eins og fram kom að ofan telst siðanefndin vanhæf, verandi undirnefnd forsætisnefndar. Öllum má þá vera ljóst að sérstök undirnefnd vanhæfrar forsætisnefndar valin af vanhæfu fólki í trássi við lög til að afgreiða mál með fyrir fram ákveðnum hætti væri sjálf vanhæf. Þá skiptir engu máli þótt þeir sem létu hafa sig út í slíkt segðust ætla að leggja eigið mat á málið. Forsendurnar lægju fyrir, umboðið væri í andstöðu við lög og vanhæfi hinnar nýju undirnefndar augljóst.
- Með framferði sínu brýtur þingforsetinn blað í sögu Alþingis. Frá því að ég hóf þátttöku í stjórnmálum fyrir áratug hafa þingforsetar leitast við að vera forsetar allra þingmanna. Þeim hefur tekist misvel upp en alltaf hefur verið samstaða um að það ætti að vera markmiðið. Margir höfðu efasemdir um að Steingrímur J. Sigfússon væri heppilegur til að gegna slíku hlutverki. Nú kýs hann að renna stoðum undir þær efasemdir með afgerandi og sögulegum hætti. Viðhorf Steingríms til mín er vel þekkt. Hann telur sig eiga harma að hefna og leitast nú við að nýta stöðu sína í þeim tilgangi. Þó blasir við að ekkert af því sem ég sagði í einkasamtali sem tekið var upp með ólögmætum hætti jafnast á við fjölmargt sem þingforsetinn sjálfur hefur sagt og gert opinberlega að yfirlögðu ráði.
- Ætlar Alþingi Íslendinga, sem hefur það hlutverk að setja landsmönnum lög og standa vörð um réttarríkið, að láta skammta sér sérvaldar, sundurklipptar og ólögmætar upptökur og byggja formlega málsmeðferð á því? Fyrir liggur að atburðarásin er órannsökuð og að þeir sem stóðu að verknaðinum og skömmtuðu þingforseta efni til að vinna úr hafa beitt sér gegn því, fyrir dómstólum, að upplýst verði um málið í heild. Margt á eftir að koma í ljós um atburðarásina fáist heimild til að nýta fyrirliggjandi gögn.
- Ljóst er að samkvæmt lögum sem Alþingi hefur sett átti sér ekki stað annað brot en það sem framið var með hinni ólögmætu njósnaaðgerð. Með því voru brotin mannréttindi þeirra sem teknir voru upp og þeirra sem talað var um. En þrátt fyrir áhuga þingforseta á málinu virðist hann ekki hafa neinn áhuga á að rannsaka brotið, hvað þá að verja þá sem urðu fyrir því. Markmiðin liggja í augum uppi og tilgangurinn helgar meðalið. Lög og réttur eiga að víkja í tilraunum forseta til að svala hefndarþorsta sínum.
- Varla er það vilji þingsins að setja þau fordæmi sem þingforsetinn boðar með framgöngu sinni. Eigi einkasamtal nokkurra þingmanna erindi til siðanefndar hlýtur að þurfa að vísa ótal málum til nefndarinnar, þar með talið málum sem varða þingforsetann. Það mætti til dæmis nefna fjölmörg dæmi um hluti sem aðrir þingmenn, þar með talið Steingrímur J. Sigfússon, hafa sagt um mig opinberlega sem eiga mun frekar erindi til siðanefndar en nokkuð sem ég sagði í hinum ólögmætu upptökum. Eigi svo pólitík að ráða för fremur en gildissvið siðareglnanna verður málafjöldinn endalaus. Í því sambandi er rétt að minnast þess að hver sem er getur lagt til að mál gangi til siðanefndar með því að senda erindi til forsætisnefndar þingsins.
- Þingforsetinn naut sviðsljóssins þegar hann ákvað að biðjast afsökunar á tali sex þingmanna án þess að gera grein fyrir því á hverju hann væri að biðjast afsökunar hjá hverjum um sig. Betur hefði farið á að hann byrjaði á að biðjast afsökunar á því sem hann hafði sjálfur stöðu og tilefni til.
- Þingforsetinn hefði getað byrjað á að biðjast afsökunar á orðfæri sínu undanfarna áratugi, á því að hafa lagt hendur á ráðherra í þingsal og reyna svo að koma sama manni í fangelsi með pólitískum réttarhöldum, á því að afhenda erlendum hrægammasjóðum íslensku bankana á sama tíma og þúsundir fjölskyldna misstu heimili sín, á því að hafa reynt að láta íslenskan almenning taka á sig skuldir fallinna einkabanka í andstöðu við lög, á því að nýta ekki þau tækifæri sem gáfust til að endurreisa íslenskt efnahagslíf en státa sig í staðinn af hrósi erlendra fjármálastofnana. Verði þingforsetinn kominn á skrið getur hann svo haldið áfram og beðist afsökunar á því sem hann hefur sagt og gert í gleðskap undanfarin ár, meðal annars sem ráðherra.
- Þingforsetinn hefði líka getað ákveðið að verja lög og rétt. Hann hefði getað hvatt þingmenn til að gæta í framtíðinni hófs í því hvernig þeir tala í einkasamtölum og ekki síður opinberlega. Hann hefði getað sýnt að hann væri prinsippmaður.
- Hann hefði getað lyft sér yfir flokkapólitík og persónulega óvild í garð samþingmanna sinna. Hann hefði getað gætt sóma Alþingis. En líklega var það aldrei raunhæft.
Greinina í heild sinni má lesa hér á vefsíðu Sigmundar Davíðs.
