„En það eru blikur á lofti í heimsmálunum. Aldrei hafa fleiri verið á flótta síðan seinni heimsstyrjöldinni lauk. Fólk flýr átök og einnig loftslagsbreytingar vegna breytinga á veðri og umhverfi. Þá hefur alþjóðavæðing gert það að verkum að æ fleiri ferðast á milli landa til að lifa og starfa. Þessar nýju áskoranir á alþjóðasviðinu krefjast þess að við stöndum styrkari vörð um mannréttindi en nokkru sinni fyrr og leggjum okkar af mörkum í baráttunni gegn loftslagsbreytingum. Þess vegna skipta samþykktir Sameinuðu þjóðanna á borð við þá sem samþykkt var í Marrakesh nú í desember máli, því þær byggjast á þeirri hugsun að mannréttindi séu algild fyrir okkur öll.“
Þetta skrifar Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra í grein sem birtist í áramótablaði Morgunblaðsins sem kom út í morgun.
Hún segir að á alþjóðavettvangi megi einnig sjá tilhneigingu til að loka sig af; einangra sig frá „hinum“ og byggja múra á milli sín og hinna.
„Þessi tilhneiging ógnar hefðbundnum skilningi okkar á mannréttindum því múrarnir fjarlægja okkur enn hvert öðru og ala á tortryggni og ótta. Múrarnir eru ekki allir áþreifanlegir. Suma sjáum við alls ekki á veraldarvefnum en þeir skipta okkur upp í ólík bergmálsherbergi þar sem við tölum hvert við annað og ekki við hin sem eru ólík okkur.“
Við eigum öll eitthvað í samfélaginu
Forsætisráðherra segir að til séu aðrar leiðir en að byggja múra og reisa hindranir.
„Önnur leið er til að mynda sú að byggja upp ákveðna samfélagslega innviði og tryggja þannig að við eigum öll eitthvað í samfélaginu. Við getum kallað það almannarýmið. Almannarýmið er mikilvægur staður fyrir samfélög, rými þar sem ólíkar stéttir og ólíkir hópar koma saman á jafnræðisgrundvelli. Almannarýmið er ekki aðeins Austurvöllur eða Lystigarðurinn á Akureyri. Almannarýmið eru grunnskólarnir þar sem við öll komum saman en líka heilsugæslan og lögreglustöðin – rými sem við eigum sameiginlega og getum reitt okkur á.
Almannaþjónusta er í raun almannarými. Hún hefur því hlutverki að gegna að tvinna saman ólíka þræði samfélagsins og tryggja að við sitjum öll við sama borð; að við njótum öll jafnræðis og sambærilegrar þjónustu. Og þannig tryggir hún jöfn tækifæri okkar allra, tækifæri til að lifa og starfa og tækifæri til að taka þátt í samfélaginu. En auk heldur tryggir hún líka að við séum öll virkir þátttakendur í sama samfélagi sem er einmitt forsenda þess að lýðræðið dafni. Þess vegna er hún ein af undirstöðum lýðræðisins og brýtur niður múra. Tryggir að við eigum samfélagið saman.
Að vinna með ólíku fólki
Önnur leið til að hafna þessum múrum er að leyfa sér að vinna með þeim sem eru manni ósammála. Reglulegt samráð stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins hefur meðal annars snúist um að auka skilning á milli þeirra sem sitja við borðið. Nú þegar hefur það samtal skilað sér í beinhörðum aðgerðum sem sýna að stjórnvöld vilja koma til móts við verkalýðshreyfinguna, til dæmis með því að hækka barnabætur og fjölga þeim sem eiga rétt á þeim um 2.200 á næsta ári sem er risaskref í að styrkja barnabótakerfið, og til móts við atvinnurekendur með því að lækka tryggingagjaldið sem styður fyrst og fremst við lítil og meðalstór fyrirtæki. Á komandi ári er svo fyrirhugað að ljúka vinnu við endurskoðun tekjuskattskerfisins sem á að tryggja sanngjarnara skattkerfi og aukinn jöfnuð.
Áskoranir framtíðarinnar munu kalla á að ólíkt fólk geti unnið saman. Tæknibyltingin sem stendur yfir mun kalla á breytingar á vinnumarkaði, aukna áherslu á rannsóknir og nýsköpun og fjölbreyttari stoðir undir efnahags- og atvinnulíf framtíðarinnar. Loftslagsbreytingar munu kalla á samstillta vinnu þar sem efnahagsstjórn þarf að styðja við grænar lausnir. Íslendingar munu þurfa að setja sér framtíðarsýn um matvælaframleiðslu sem miðar að því að íslenskt samfélag geti orðið sjálfbærara en nú er um matvæli með það að markmiði að draga úr kolefnisfótspori matvælaframleiðslu, tryggja matvæla- og fæðuöryggi og efla lýðheilsu.
Ein helsta gagnrýni sem höfð hefur verið uppi á þá ríkisstjórn sem nú situr hefur ekki snúist um verk hennar heldur að hún hafi yfirleitt verið mynduð og að ólíkir flokkar hafi náð saman um stjórn landsins.
En mín reynsla er sú að það að vinna með þeim sem eru manni ósammála geri mann stærri. Stjórnmálamenn með sundrandi orðræðu sem miðar að því að skipa fólki í hópa og hengja á þá jákvæða og neikvæða merkmiða allt eftir því hvað þjónar þeirra hagsmunum eru stjórnmálamenn sem vilja byggja múra. Markmið þeirra er gjarnan að sundra og grafa undan þeim lýðræðislegu gildum sem hafa tryggt stórstígar framfarir í mannréttindamálum, hagsæld og öryggi.
Sjaldan hefur það því verið mikilvægara að sýna fram á að það er hægt að taka tillit til ólíkra sjónarmiða, miðla málum og vinna samhent að sameiginlegum markmiðum, þvert á flokka, samfélaginu öllu til heilla. Þannig tryggjum við samfélag fyrir okkur öll,“ segir Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra.
