Samtök atvinnulífsins setja lagalegt valdaleysi ríkissáttasemjara og erfiða stöðu á vinnumarkaði vegna verkfalla flugumferðarstjóra kyrfilega á dagskrá í dag með yfirlýsingu um efnahagslegt tjón af völdum verkfalls flugumferðarstjóra á heimasíðu samtakanna og grein framkvæmdastjórans þar sem ríkisstjórnin er kölluð til ábyrgðar.
„Á mánudaginn mun að óbreyttu fara fram verkfall flugumferðarstjóra, þriðji verkfallsdagurinn af fjórum sem hafa verið boðaðir í þessum mánuði. Þetta eru þriðju verkfallsaðgerðir flugumferðarstjóra á fimm árum. Kjarasamningur við flugumferðarstjóra er með þeim síðustu í þeirri kjarasamningalotu sem hófst með stefnumarkandi samningum við stærstu stéttarfélög landsins fyrir rúmu ári, undir yfirskriftinni Brú að bættum lífskjörum. Flugumferðarstjórum býðst að fá sambærilegan samning og sátt náðist um meðal aðila vinnumarkaðarins, en þeir vilja ganga lengra og þannig rjúfa þá sátt,“ segir á vefsíðu SA.
Þar er bent á að verulegt tjón hljótist af þessum aðgerðum, sem leggist fyrst og fremst á ferðaþjónustuna, en aðgerðirnar hafi einnig áhrif á útflutning sjávarafurða sem og önnur afleidd áhrif víða um hagkerfið.
„Ætla má að beinn kostnaður hagkerfisins af völdum algerrar stöðvunar flugsamgangna í einn dag gæti numið um 1,5 milljörðum króna, þar af má ætla að beint tjón ferðaþjónustu nemi einum milljarði króna hið minnsta. Ef flugsamgöngur stöðvast fyrirvaralítið má ætla að ólíklegt sé að aðfanga- og launakostnaður lækki samhliða tekjufalli. Í slíkum tilvikum er tjón greinarinnar líklega enn meira.
Að auki nemur útflutningur fersks fisks með flugi um 100 milljónum króna á dag sem hliðra þyrfti til með tilheyrandi kostnaði. Þá er ekki tekið tillit til óbeinna áhrifa á aðrar atvinnugreinar, sem geta verið veruleg, þó þau séu illmælanlegri. Einnig er mikilvægt að líta til þess að öfugt við flest önnur nágrannaríki er flug til og frá landinu eina tenging bæði fyrirtækja og heimila við útlönd. Af því leiðir að tjón vegna stöðvunar flugsamgangna er umtalsvert meira en mælist í hagtölum.
Til að meta tjónið af völdum raskana á flugsamgöngum má skoða gögn um neyslu erlendra ferðamanna. Gróflega má áætla að um fimm þúsund erlendir ferðamenn komi til landsins á hverjum degi í desember. Árið 2022 nam heildarneysla hvers ferðamanns hér á landi um 230 þúsund krónum Þar af var tæpum fimmtungi, um 45 þúsund krónum, varið til kaupa á flugmiðum hjá íslensku flugfélögunum. Hagkerfið gæti því orðið af um 1,2 milljörðum króna í tekjur vegna minni neyslu ferðamanna fyrir hvern dag sem ekki er flogið til landsins. Í útreikningunum er gert ráð fyrir að ferðamennirnir komi ekki til landsins, fremur en að þeir fresti för sinni. Þá er ótalið annars konar beint tjón sem flugfélögin verða fyrir af völdum vinnustöðvunar, sem er verulegt, ásamt ýmsum afleiddum áhrifum á þjóðarbúið.
Samkvæmt því myndi landsframleiðsla dragast saman um u.þ.b. 1%, þ.e. ríflega 40 milljarða króna, ef flug lægi niðri í einn mánuð. Það samsvarar 1,3 milljörðum króna á dag. Einnig er hægt að meta tjónið út frá þjóðhagslíkani, sem byggir á þjóðhagslíkani Seðlabankans en tekur sérstaklega mið af umsvifum ferðaþjónustunnar og unnið var af Hagrannsóknum sf. Samkvæmt því myndi landsframleiðsla dragast saman um u.þ.b. 1%, þ.e. ríflega 40 milljarða króna, ef flug lægi niðri í einn mánuð. Það samsvarar 1,3 milljörðum króna á dag.
Áhrifanna verður ekki aðeins vart hjá fyrirtækjum, heldur einnig ríkissjóði. Nýleg skýrsla um skattspor ferðaþjónustu áætlar að skattspor greinarinnar verði ríflega 90 milljarðar króna á þessu ári, eða sem samsvarar ríflega 250 milljónum króna á dag. Það er því ljóst að ríkissjóður mun ekki fara varhluta af þessum aðgerðum.
Ferðaþjónustan hefur þurft að glíma við alvarlegar áskoranir á umliðnum mánuðum og árum vegna heimsfaraldurs og náttúruhamfara. Í því ljósi er sú staða sem nú er upp komin sérlega átakanleg,“ segir einnig á vefsíðu SA.
Gestgjafi með kaffiboð í Karphúsinu
Þessari yfirlýsingu er svo fylgt eftir með aðsendri grein Sigríðar Margrétar Oddsdóttur framkvæmdastjóra á Vísi í dag, þar sem höfðað er til ábyrgðar ríkisstjórnarinnar á þeirri stöðu sem upp er komin.
„Samtök atvinnurekenda og launafólks eru öflugt og mikilvægt hreyfiafl í samfélaginu, veita stjórnvöldum aðhald og geta sameiginlega stuðlað að framförum mikilvægra mála – þvert á stjórnmálaflokka og fram yfir kjörtímabil.
Íslenska vinnumarkaðslíkanið er að mörgu leyti gott en það er alls ekki fullkomið. Við þurfum að hafa hugrekki til þess að gera á því nauðsynlegar breytingar sem auka aga þegar kemur að hagstjórninni. Að óbreyttu mun óstöðugleiki og ófriður halda áfram að ógna þeim lífsgæðum sem okkur hefur tekist að byggja upp saman.
Um þessar mundir eru 28 einstaklingar í skæruverkföllum sem hafa þær afleiðingar að landinu er lokað með reglubundnum hætti. Þessir 28 einstaklingar tilheyra hópi sem krefst launahækkana umfram þá launastefnu sem hefur verið mörkuð á almennum vinnumarkaði. Afleiðingarnar verða fjárhagslegt tjón upp á annan milljarð króna fyrir fyrirtæki, röskun á samgöngum þúsunda flugfarþega síðustu dagana fyrir jól og neikvæð áhrif á ímynd áfangastaðarins Íslands.
Hér á landi getur ríkissáttasemjari boðið upp á fundaraðstöðu og kaffi, hann er gestgjafi aðila vinnumarkaðarins. Embættið hefur í raun engar leiðir til þess að framfylgja þeirri launastefnu sem hefur verið mörkuð í samningum á almennum vinnumarkaði. Á hinum Norðurlöndunum hafa ríkissáttasemjarar almennt víðtækari heimildir.
Áhrif þess að ríkissáttasemjari er í raun valdlaus á Íslandi birtast meðal annars í agaleysi hagstjórnarinnar. Hér á landi eru að meðaltali ríflega 500 einstaklingar að baki hverjum gerðum kjarasamningi á meðan þeir eru á bilinu 5-10.000 á hinum Norðurlöndunum. Ítrekað gera einstaka hópar kröfur um launahækkanir umfram þá launastefnu sem hefur verið mörkuð og umfram það sem er innistæða fyrir. Afleiðingin er okkur öllum kunn og hún hefur mest áhrif á þá sem síst skyldi,“ segir hún í grein sinni.
Sigríður Margrét bendir á að Samtök atvinnulífsins hafi lagt til að gerðar verði breytingar á lögum um stéttarfélög og vinnudeilur í þá veru að ríkissáttasemjari hafi það hlutverk að tryggja að launastefnu stefnumótandi kjarasamninga sé fylgt í öllum öðrum kjarasamningum.
„Fátt er svo með öllu illt að ekki boði nokkuð gott. Stjórnvöld hefur hingað til skort hugrekki til þess að leggja fram frumvarp um auknar heimildir ríkissáttasemjara. Það má vona að yfirstandandi skæruverkföll örfárra einstaklinga, með tilheyrandi fjárhagstjóni og raski fyrir almenning, valdi því að aðilar vinnumarkaðarins eigi opið samtal um hvernig bæta megi vinnumarkaðslíkanið. Þá má einnig vona að stjórnvöld finni hjá sér hugrekkið og breyti hlutverki gestgjafans í Karphúsinu og geri honum kleift að vera ríkissáttasemjari,“ segir hún ennfremur.
